Een roadtrip langs architectuur van Peter Zumthor

Het is bijna vakantie én ik houd persoonlijk erg van de architectuur van Peter Zumthor. Als je die twee combineert dan krijg je een gastblogpost over inspirerende projecten onderweg naar je vakantiebestemming in het zuiden van Europa. Zumthor (1943) is een Zwitserse architect met een internationale carrière waarvoor hij in 2009 werd geëerd met de Pritzker Architecture Prize. Andere winnaars van deze prijs zijn onder andere Rem Koolhaas, Zaha Hadid en Jean Nouvel. Een indrukwekkende lijst. Zumthor is vermaard om zijn gevoel van materiaal en de kunst om daar mee te werken. Zijn architectuur moet je dan ook ervaren. Je moet het zelf beleven, kunnen aanraken en voelen. Je kunt architectuur horen als je van een harde stenen vloer op een zachte houten vloer stapt. En Zumthor is daar een meester in.

Peter Zumthor en het Kolumba Kunstmuseum

Het Kolumba Kunstmuseum in Keulen is een doorlopende tentoonstellingsruimte, met daarin ’kamers’ met een andere materialisatie, zoals je hier ziet. De spiegelende vloer is de doorlopende ruimte, de matte vloer van een ‘kamer’. Als je naar Italië rijdt dan kun je met een relatief kleine omweg diverse projecten van Zumthor bezoeken, maar als je van plan bent naar Frankrijk te gaan dan moet je misschien een kleine boog maken. Ik ben zelf de afgelopen jaren bij veel van zijn projecten geweest, zoals het Kolomba Kunstmuseum in Keulen (2007). Het museum herbergt de kunstcollectie van het aartsbisschopdom Keulen, maar wat het museum een bijzondere belevenis maakt is de integratie van verschillende ruïnes. Resten van verschillende kerken op deze plek, zoals de laatgotische St. Kolumbakerk, de naoorlogse kapel van de Keulse architect Gottfried Böhm en zelfs nog diverse oudere kerken, zijn geïntegreerd in het ontwerp. Een houten loopbrug is de route tussen al deze overblijfselen door. Het enorme raam links geeft veel daglicht maar dat wordt extra dramatisch door de spiegelende vloer en de lichte en gladde wanden en plafonds. De verschillende ‘kamers’, zoals rechts op de foto, zijn daarin prachtige rustpunten.

Bruder Klaus Kapelle

Iets verderop in Duitsland, in een veld bij het plaatsje Wachendorf Mechernich, staat een kleine betonnen kapel van Peter Zumthor, de Bruder Klaus Kapelle. Om het te bouwen hebben ze eerst de binnenruimte opgebouwd uit smalle boomstammetjes uit de omgeving, de zogenaamde binnenbekisting. Die is met pennen vastgemaakt aan de buitenbekisting. Alle laagjes van het storten van het beton kun je goed herkennen aan de niet zo hele strakke, horizontale lijnen aan de buitenkant. Na het storten en uitharden van het beton zijn de boomstammetjes van binnenuit gecontroleerd opgebrand. Het resultaat is een streng geometrische toren van buiten, maar als je binnenkomt is het een organische ruimte, bestaand uit een smalle entree naar een min of meer ronde ruimte, waar de wanden naar boven toe naar binnen wijken. Bovenin de toren komen de wanden niet helemaal bij elkaar, waardoor je een Paisley-vorm krijgt (een soort grote komma met een spits puntje). De wanden zelf, als resultaat van de boomstammetjes, zijn erg grof, en geven de ruimte een sterk verticaal karakter, het trekt je blik naar de opening bovenin de toren.

Thermen van Vals

Voor Zumthor zijn bekendste project, de Thermen van Vals, moet je een eindje de bergen inrijden, vanaf de stad LLanz in Zwitserland. Ook deze ruimte kun je lezen als een doorlopend geheel, met daarin een aantal ‘kamers’. Het middelpunt van de algemene ruimte is een groot vierkant bad. Op de hoeken van dit bad vindt je vier verschillende badfuncties, zoals douches en een koud- en warm bad. Andere functies bevinden zich in de schil om de kern heen, en laten zich in de buitengevel aflezen als dichte delen met kleine ramen. Al deze ruimtes hebben weer hun eigen specifieke vormgeving: de douches zijn anders dan de baden en de rustruimtes. Door de ordening en vormgeving van deze verschillende badfuncties, de toepassing van natuursteen en de manier waarop Zumthor het gebouw verlicht met o.a. lange ‘lichtspleten’ in het plafond, geeft je een onderaardse en mystieke ervaring. Alsof je in een prachtig uitgehouwen rots bent, voor ultieme rust en ontspanning... Auteur: Janita Stoel